بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

إن الحمد للّه نحمده و نستعینه و نستغفره و نستهدیه، و نعوذ باللّه من شرور أنفسنا و من سیئات أعمالنا، من یهده اللّه تعالی فلا مضل له، و من یضلل فلا هادي له، و أشهد أن لا إله إلا اللّه وحده لا شریك له و أشهد أن محمدا عبده و رسوله، صلوات اللّه وسلامه علیه و علی آله وصحبه.

«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ» [آل عمران: 102]
«یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالًا كَثِیراً وَ نِساءً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلَیْكُمْ رَقِیباً»  [النساء: 1]
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ قُولُوا قَوْلًا سَدِیداً یُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمالَكُمْ وَ یَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظِیماً» [الأحزاب: 70- 71].

أمّا بعدُ: فإنَّ أصدقَ الحدیثِ کتابُ الله و خیرَ الهدي هديُ محمّدٍ صلّی الله علیه و سلّم و شرَّ الأمورِ مُحدثاتها و کلَّ مُحدثةٍ بدعةٌ و کلَّ بدعةٍ ضلالةٌ و کلَّ ضلالةٍ في النّارِ.

« رَبَّنَا لَا تَجۡعَلۡنَا فِتۡنَة لِّلَّذِينَ كَفَرُواْ وَٱغۡفِرۡ لَنَا رَبَّنَا إِنَّكَ أَنتَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ» [الممتحنّة: 5]

برایان و خوشکانی موسوڵمانم ئه‌هلی غیره‌ت و جوامێری، ره‌وته‌وانانی عه‌زیز

السلام علیکم و رحمة اللّه وبرکاته!

 خوای گه‌وره عیباده‌ته‌کانی لێقبوڵکردبێتین له: رۆژوو، نوێژ، ته‌راویح، دوعا، زیکر، قورئانخوێندن، چاکە، خێروخێرات و عیباده‌ته‌کانی تر، خوای گه‌وره هه‌موومان بخاته ریزی ئه‌و که‌سانه‌وه، که ئه‌یانخاته به‌ر میهره‌بانیی خۆی و لێیانخۆشده‌بێت؛ اللّهمّ آمین.

ویستم وه‌کو ساڵانی رابردوو بیرخستنه‌وه‌یه‌کی ترتان بخه‌مه‌وه به‌رده‌ست، تا لەدینداری و هه‌ستی به‌رپرسییه‌تی دونیاو قیامه‌تمانا پێداچوونه‌وه‌یه‌ک بکه‌ین و بزانین چه‌ند لەسه‌ر دیدوڕێی پێغه‌مبه‌ران -‌علیهم الصلاة والسلام-‌ ماوین، نامه‌وێت بیرخستنه‌وه‌که‌م ببێت بەنه‌ریتێکی ساڵانه‌ی بۆنه پیرۆزه‌کان و تۆمارکردنی په‌یامێکی ترو ئامۆژگاری و پێشنیازکردنێکی تر، ئه‌م جۆره فێرکاری و رێ پیشاندان و بیرخستنه‌وانه‌م (پێشتر به یارمه‌تیی خوا) زۆر پێشکه‌شکردوون، وا ده‌زانم زۆر لایه‌نی دین و دینداریم بۆ روونکردوونه‌ته‌وه، هه‌رچه‌نده زۆر که‌مته‌رخه‌میش بووم، بۆیه داواتانلێده‌که‌م بەهه‌ستێکی ته‌قواکارانەو هزرو ژیرییه‌کی پارسه‌نگ، هه‌ستوهۆشێکی هه‌ستیارانه‌وه گوێملێبگرن، بیرخستنه‌وه‌که‌م بەهه‌ندلێوه‌ربگرن، که سێ خاڵی سه‌ره‌کی و سێ ته‌وه‌ره‌ی لەخۆگرتووه، خوای گه‌وره منیش و جوامێرانی ئێوه‌یش، بکاته ئه‌داتی قه‌ده‌ری خۆی بۆ سه‌رخستنی دینه‌که‌ی.

خوای خاوه‌ن و پشتیوانمان لەئایه‌تی (146)ی سوره‌تی ئالی عیمراندا ده‌فه‌رموێت: «وَكَأَيِّن مِّن نَّبِيٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُواْ لِمَا أَصَابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا اسْتَكَانُواْ وَاللّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ». له‌م ئایه‌ته‌دا خوای په‌روه‌ردگار باسی هه‌موو ئه‌و پێغه‌مبه‌ره به‌ڕێزانه ده‌کات و ده‌فه‌رموێت: «وَكَأَيِّن» چه‌نده‌ها پێغه‌مبه‌ر ئاوه‌ها هاتن، که پیاوچاکانیان له‌گه‌ڵبوو، «رِبِّيُّونَ» یه‌عنی: خواویستان، ئه‌م پێغه‌مبه‌رانه خواویستانێکی زۆریان له‌گه‌ڵبوو شه‌هیدبوون له‌گه‌ڵیاندا، پێغه‌مبه‌ران خۆیان شه‌هیدنه‌بوون، چونکه ئوممه‌تی ئیسلام لەسه‌ر ئه‌وه موتته‌فیقن که هیچ پێغه‌مبه‌رێک لەجه‌نگدا شه‌هیدنه‌بووه به‌ڵام زۆرێک لەپیاوچاکانی ده‌وروبه‌ریان و یاوه‌ره‌کانیان شه‌هیدبوون، پاشان ده‌فه‌رموێت: «فَمَا وَهَنُواْ لِمَا أَصَابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ» ئه‌وان بەهیچ شێوه‌یه‌ک لاوازنه‌بوون و وره‌یان نه‌ڕووخا مادام لەپێناوی خوای گه‌وره‌دا هه‌وڵیانداوه‌. «وَمَا ضَعُفُواْ»: کزو لاوازیش نه‌بوون، « وَمَا اسْتَكَانُواْ»: زه‌لیلیشیان قبوڵنه‌کردو مه‌شرووعی به‌رانبه‌رانیان وه‌رنه‌گرت، لەکۆتاییشدا ده‌فه‌رموێت: «وَاللّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ»: خوای په‌روه‌ردگاریش ئه‌وانه‌ی خۆشده‌وێت، که سه‌برده‌گرن و پشوودرێژن، ئه‌وانه ئه‌هلی خوای په‌روه‌ردگارن و ئه‌وانه پاداشتیان بەبێ حیسابه. جا ئێستا ئه‌مه‌وێت سێ خاڵ و بیرخستنه‌وه‌تان بۆ بخه‌مه پێش چاو، باسی ئه‌وه‌ بکه‌م، که ئه‌م به‌ڕێزانه‌ی له‌گه‌ڵ ئه‌م پێغه‌مبه‌ره نازدارانه‌دا بوون سێ شتیان پاراستووه:

یه‌که‌م- مه‌نهه‌جه‌که‌یان پاراستووه، که دینه‌که‌یه: ئه‌وان ته‌نازولیان لەهیچ بڕگه‌یه‌کی مه‌نهه‌ج و دینه‌که‌ نه‌کردووه، لەیه‌که‌م بڕگه‌وه، که فه‌رموویانه « لا إله إلا اللّه» هه‌تاکو ده‌سته‌ڵاتی سیاسی.

 دووه‌م- ئوممه‌ته‌که‌ی خۆیان و ئه‌و کۆمه‌ڵه موسوڵمانه‌ی، ‌که له‌گه‌ڵیاندا بوون پاراستوویانن: ئه‌گه‌‌رچی چوونه‌ته جه‌نگیشه‌وه‌و لەجه‌نگیشدا ئه‌م پیاو چاکه عه‌زیزانه‌و سوارچاکانێکی گه‌وره‌یان لەده‌ستداوه، به‌ڵام ئه‌مه نه‌بووه بەمایه‌ی وره رووخان، چه‌کدانان و ته‌سلیمبوونیان بەو واقیعه.

سێیه‌م- ئه‌و بزاوته‌یان پاراستووه، که لەسه‌ره‌تاوه بەبانگه‌وازێکه‌وه ده‌ستیانپێکردووه: پاشان گه‌یشتوونه‌ته قۆناغی جیهاده‌که، که لێره‌دا باسی ده‌کات و لەئاکامیشدا گه‌یشتوونه‌ته سه‌ر سوڵته، یان نه‌گه‌یشتوون، ده‌سه‌ڵاتیان گرتۆته ده‌ست، یان نه‌یانگرتووه، به‌ڵام بزاوته‌که‌یان پاراستووه.

*‌ که‌واته: ئه‌وان ئه‌م سێ روکنه‌یان پاراستووه، که بریتییه له: مه‌نهه‌ج، ئوممه‌ت و حه‌ره‌که‌ته‌که‌.

به‌ڵام ئه‌م پاراستنه بەچی ده‌کرێ؟! لەوه‌ڵامی ئه‌م پرسیاره‌دا بیرخستنه‌وه‌ی یه‌که‌مم ئه‌وه‌یه، که ئه‌بێت ئه‌رکه‌کانی ئیستیخلاف بزانین، هه‌زاران و ملیۆنه‌ها موسوڵمان هه‌یه، که ئێستا نوێژده‌کات، تاعه‌ت و عیباده‌تی خۆی بەڕێکوپێکی به‌ڕێوەده‌بات، به‌ڵام ئه‌سڵه‌ن نازانێت بۆچی لەسه‌ر زه‌مینه! سه‌له‌فییه‌کان ده‌ڵێن: به‌ڵێ؛ خوای گه‌وره خه‌لقیکردووین بۆ عیباده‌ت، چونکه خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت: «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ» [الذاریات: 56]. واتە: وه‌ من جنۆکه‌‌و ئاده‌میزادم ته‌نها بۆ ئه‌وه‌ بەدیهێناوه،‌ که‌ به‌ندایه‌تیی من بکه‌ن. به‌ڵێ؛ بێگومان وایه، به‌ڵام؛ پێویسته عیباده‌ت ته‌عریفبکرێته‌وه، نه‌ک ئه‌و ته‌عریفه‌ی، که سه‌له‌فییه‌کان لەموحه‌ممه‌دی کوڕی عه‌بدولوه‌هابه‌وه وه‌ریانگرتووه، که بریتییه لەسیانزه ئایه‌ت، که باسی عیباده‌ت ئه‌کات، ئه‌وان ته‌نها ئه‌م سیانزه ئایه‌ته‌یان هێناوه، لەکاتێکدا قورئان لەزیاتر لەبیست و پێنج ئایه‌تی تردا باسی عیباده‌ت ئه‌کات! ئه‌وان سیانزه ئایه‌ته‌که‌یان هێناوه‌و شه‌رحیانکردووه، که گوایه ته‌نها ئه‌م سیانزه ئایه‌ته‌ مه‌به‌سته‌کانی عیباده‌تیان باسکردووه وه‌کو دوعا، نوێژو سه‌جدەبردن...تاد. به‌ڵام عیباده‌ت زۆر له‌وه شامیلتره، هه‌رچه‌ندە خۆیشیان دان به‌وه‌دا ده‌نێن، که ئیبنوته‌یمییه فه‌رموویه‌تی: "عیباده‌ت بریتییه له «کُلُّ مَا یُحِبُّهُ اللّهُ وَیَرضَاهُ». واتە: هه‌رچی خوا خۆشیده‌وێت و پێیڕازییه. بەهه‌رحاڵ پێویسته ئه‌وه بزانین، که خوای په‌روه‌ردگار لەئه‌سڵدا ئاده‌می ناردووه‌ته سه‌ر زه‌وی بۆ به‌جێهێنانی ئه‌رکی خیلافه‌ته‌که؛ وه‌ک ده‌فه‌رموێت: «وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلاَئِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً» [البقرة: 30]. واتە: بیریانبێنه‌وه‌ کاتێک که‌ په‌روه‌ردگاری تۆ، بەفریشته‌کانی فەرموو: به‌ڕاستی من جێنشینێک دروستده‌که‌م له‌سه‌ر زه‌ویدا، ئه‌م خه‌لیفه، سه‌ره‌تا پێغه‌مبه‌رانن، پاشان شوێنکه‌وتووانی پێغه‌مبه‌ران وه‌کو خوله‌فای راشیدین. پێغه‌مبه‌ری خوا -‌علیه الصلاة والسلام-‌ ده‌فه‌رموێت: «عَلَيْكُمْ بِسُنَّتِي وَسُنَّةِ الْخُلَفَاءِ الراشِدِينَ الْمَهْدِيِّينَ» [أحمد: 17144؛ ابن ماجة: 42]؛ واتە: پێویسته بەسوننه‌تی من و خه‌لیفه راشیدینه‌کانی پاش منه‌وه پابه‌ندبن. دیاره سوننه‌تی خوله‌فای راشیدین شتێکی جیاوازه لەسوننه‌تی پێغه‌مبه‌ری خوا -علیه الصلاة و السلام- مه‌به‌ست لەسوننه‌تی ئه‌وان دیدوتێڕوانینه دینییه‌کەو ئوسوڵی قورئان و سوننه‌ته‌که نییه، به‌ڵکو مه‌به‌ست ئیداره‌ی ده‌وڵه‌ته‌که‌یه، چۆنییه‌تی ئاراسته‌و ته‌وجیهی کۆمه‌ڵگه‌که‌یه، له‌مه‌دایه، که پێویسته خه‌ڵک ئیقتیدایانپێبکات، بۆیه ئه‌م چوار خه‌لیفه راشیدینه به‌ڕێزه، هه‌تا رۆژی قیامه‌ت نموونه‌ی پێشه‌وایه‌تی و نموونه‌ی ئیداره‌ی ده‌وڵه‌ت و ئاراسته‌ی حکومه‌تن.

که‌واته: پێویسته ئه‌رکه‌کانی ئیستیخلاف بزانین، که ئێستا بەفه‌زڵی خوا باسیانده‌که‌ین:

ئه‌رکی یه‌که‌م- ناسین و قه‌درزانینی خوای په‌روه‌ردگار:

 خوای گه‌وره لەقورئاندا باسی ئه‌م ئه‌رکه‌ی کردووه، وه‌کو ده‌فه‌رموێت: «مَّا لَكُمْ لَا تَرْجُونَ لِلَّهِ وَقَاراً» [نوح: 13]. واتە: ئه‌وه‌ چیتانه‌ ناترسن له‌شکۆو گه‌وره‌یی خوا؟! ناسینی خوای په‌روه‌ردگار وه‌کو؛ خالق، وه‌لی و حاکم؛ خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت: «قُلْ أَغَيْرَ اللّهِ أَتَّخِذُ وَلِيّاً» [الأنعام: 14]. واتە: ئه‌ی موحه‌ممه‌د (صلی اللّه‌ علیه‌ وسلم) بڵێ: ئایا بێجگه‌ لەخوا دۆست و په‌رستراوێکی تر بۆ خۆم دانێم؟! «أَفَغَيْرَ اللّهِ أَبْتَغِي حَكَماً» [الأنعام: 11٤]. واتە: جا ئایا جگه‌ له‌خوا دادوه‌رێکی تر بۆ خۆم بڕیاربده‌م؟! ئینجا خۆ هه‌ر ئه‌وه‌ندەنییه باوه‌ڕت بەوجودی هه‌بێت، خۆ ئه‌بوجه‌هلیش باوه‌ڕی بەوجودی خوا هه‌بوو! به‌ڵکو ده‌بێت بیناسین، قه‌دری بزانین و بگرین، وه‌کو قورئان ده‌فه‌رموێت: «وَمَا قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ» [الزمر: 67]. واتە: کافران خوایان نه‌‌ناسیوه‌ به‌و جۆره‌ی شیاویەتی.

ئه‌رکی دووه‌م- عیباده‌تکردن: چ ئه‌و عیباده‌تانه‌ی بەدڵ ده‌کرێن، چ ئه‌وانه‌ی بەزمان ده‌کرێن، چ ئه‌وانه‌ی بەئه‌رکانی جه‌سته ده‌کرێن، یان بەپارە، سامان و ره‌نجدان.

ئه‌رکی سێیه‌م- پاراستنی شه‌ریعه‌ت: ئه‌میش بەناسینی حدوده‌کانی حه‌رام و حه‌ڵاڵ، خۆپاراستن و خۆگرتنه‌وه لەحه‌رام، پابه‌ندبوون بەحه‌ڵاڵه‌وه ده‌بێت.

ئه‌رکی چواره‌م- سلوک: که پێیده‌وترێ: رە‌فتارناسی، زانایانی ئه‌هلی ته‌سه‌وفیش پێیانفه‌رمووه: «علم السلوك» که بریتییه له: ته‌زکیه‌ی نه‌فس، جا وه‌کو ده‌زانن ئه‌گه‌ر خوای گه‌وره لێمان قبوڵبکات، کتێبێکم وه‌رگێڕاوه له‌م زانسته‌دا بەناونیشانی: پاڵفتەکردنی ده‌روون، که سێ به‌رگه‌و هیی سه‌یید نوحه‌و ئێستا لەبه‌رده‌ستاندایه. پێویسته هه‌مووتان بیخوێننه‌وه‌و بزانن چی لەدڵ و ده‌روونتاندایه‌و پێویسته چی لاببه‌ن و چی بخه‌نه شوێنی. گرنگیی ته‌زکییه‌ی نه‌فس ئه‌وه‌نده‌یه، که لەدوای دامه‌زراندنی عه‌قیده‌و دوای عیباده‌ته‌کان و ده‌ره‌جاته‌که‌ی، پێویسته بێیت بۆ ئاداب و ئه‌خلاق، ره‌وشتی پارسه‌نگ لەعه‌قیده‌که‌وه دێت، ره‌وشتی پارسه‌نگ لەهه‌ستی قیامه‌ته‌وه دێت، ره‌وشتی پارسه‌نگ لەته‌زکییه‌ی نه‌فسه‌وه دێت، که ناوه‌وه‌‌ت پاکبوو، ده‌ره‌وه‌یشت پارسه‌نگده‌بێت، ئینجا فێری ئادابه‌کان ده‌بیت، ده‌ره‌جاتی ته‌قوا فێرده‌بیت، ورده‌ورده سه‌ر ده‌که‌ویته سه‌رووتر به ده‌ره‌جه‌کاندا وه‌کو ئیمام ئیبنولقه‌ییم له «مَدارجُ السّالکین»دا باسیکردووه؛ خودی ناوی کتێبه‌کەیش ئه‌وه ده‌گه‌یه‌نێت: ئه‌و که‌سه‌ی، که (سالک)ە واته: رێگەی دیندارییه‌تییه‌که‌ی گرتۆتەبه‌ر، مه‌نزڵ بەمه‌نزڵ سه‌رکه‌وێته سه‌ره‌وه.

پاشان پێویسته لەسه‌ر ئه‌م دینداری و ته‌قواکارییه؛ ئیستیقامه‌ی هه‌بێت، ئیستیقامه زۆر موهیممه، ئێمه ئه‌و که‌سانه‌ی، که له‌گه‌ڵماندابوون لەبزووتنه‌وه‌ی ئیسلامیدا، هه‌زاران چه‌کداری دیندار بوون، که‌چی ئێستا هه‌یانه وازی لەنوێژ هێناوه! ده‌ی کامه‌یه ئه‌و ئیستیقامه‌ی، که ئه‌بوایە لەسه‌ری بمایەته‌وه؟!

ئه‌رکی پێنجه‌م- تێگه‌یاندنی کۆمه‌ڵکاران: تۆ لەخێزانێکدا گه‌ورەده‌بیت پێویسته سنووری خێزانه‌که بزانیت، ئه‌بێت ئەوە بزانیت تۆ: یان باوکیت، یان دایکیت، یان کوڕیت، یان کچیت، یان نه‌نکیت، یان باپیریت، یان هاوسه‌ریت، که تۆ له‌گه‌ڵ ئه‌ندامانی خێزاندا هه‌ڵسوکه‌وتده‌که‌یت پێویسته حودودو ماف و ئه‌رک و ده‌سته‌ڵاتێکت ببێت، پێویسته تۆ له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌ی تر، حه‌ره‌که‌تبکه‌یت بۆئه‌وه‌ی حه‌ره‌که‌تی تۆ وه‌کو حه‌ره‌که‌تێکی کۆمه‌ڵایه‌تی وابێت، ئاخر به‌ردی بناغه‌ی کۆمه‌ڵگەکە‌ خێزانه‌که‌یه؛ ئه‌گه‌ر تۆ لەناو خێزانه‌که‌تدا سه‌رکه‌وتووبوویت، دوایی لەئوممه‌ته‌که‌یشدا سه‌رکه‌وتووده‌بیت، لەخێزان که دێیته ده‌ره‌وه، دێیته ناو ئوممه‌ت، ئیتر ئه‌و که‌سانه‌ی، که ئه‌هلی ئیمانن، هه‌موو ده‌بن بەئوممه‌تێک، که تۆیش ئه‌ندامێکی ئه‌و ئوممه‌ته‌یت، تۆ ئینتیمات وه‌کو ئه‌وان ئه‌بێت، ئینجا له‌گه‌ڵیاندا برایه‌تی دینی دروستده‌که‌یت.

ئه‌وه‌ی ئێوه ئێستا لەکوردستاندا ده‌یبینن؛ لەهه‌زاردا یه‌ک که‌س برایه‌تیی دینی ناساندووه؟! لەهه‌زاردا بگره لەدەهه‌زاردا یه‌ک که‌س موماره‌سه‌ی برایه‌تیی دینی ناکات، ئێوه‌ی ئه‌هلی مزگه‌وت ناسیاوی یه‌کترن، براده‌ری یه‌کترن، ره‌فیقی یه‌کترن، شتێکی سه‌یره ئه‌وانه‌ی، که لەناو یه‌ک حزبیشدان برایه‌تی دینییه‌که ته‌نفیزناکه‌ن، چونکه په‌یوه‌ندییه‌کان په‌یوه‌ندییەکی حزبین، په‌یوه‌ندیی خه‌ت و خوتووتن. بۆیه پێویسته وه‌کو به‌نوئیسرائیل تۆبەبکه‌ن، له‌وه‌ی که ئێستا لەسه‌رین؛ وه‌کو ته‌ورات ده‌ڵێت: "سه‌یدنا موسا وه‌ختێک که پێیفه‌رموون: پێویسته خۆتان پیاو خراپه‌کانی ناو خۆتان بکوژن، که راستبوونه‌وه لەیه‌کتری هه‌ر ئه‌و رۆژه سێ هه‌زار که‌س لەیه‌کتری کوژران!". بۆئه‌وه‌ی ئه‌وانه‌ی، که گوێره‌که‌که‌یان په‌رستبوو، بۆئه‌وه‌ی ئه‌وانه‌ی، که رێبازی وه‌حییه‌که‌یان گۆڕیبوو، ده‌رچن و لەکۆمه‌ڵگه‌که‌دا نه‌مێنن، که وه‌کو میکرۆبن.

ئینجا ئێوه ته‌سه‌وری ئه‌و حاڵه‌ته‌ی به‌نوئیسرائیل‌ بکه‌ن و ته‌سه‌وری ئه‌و حاڵه‌ته‌یش بکه‌ن، که ئێستا خۆتانی تێدان! ئێوه ته‌نها بەهه‌ڵوێستێکی ئاوا دێنه ناو ئایه‌ته‌کانی برایه‌تیی دینی، ئه‌گینا برایه‌تیی دینی ئه‌بێت بەنه‌غمه‌یه‌کی زۆر نه‌شاز لەناوتاندا. باشه کێ هه‌یه ئێستا رۆژێک لەڕۆژان بیه‌وێت ئه‌و برایه‌تییه دینییه‌ی، که لەناو سه‌حابه‌دا ئه‌یخوێنینه‌وه له‌گه‌ڵ یه‌کێکی تردا ته‌تبیقیبکات؟ له‌گه‌ڵ نزیکترین که‌س؟ ئه‌مه له‌به‌رئه‌وه‌یه که هه‌موو قییه‌می ماددی و دیدو تێڕوانینی ئیحتیلال، به‌عس، مارکسێتی، پارتی و یه‌کێتی، هه‌موو ئه‌مانه زاڵبوون بەسه‌رتاندا، لەبه‌رئه‌وه ئه‌سڵه‌ن ئیسلامه‌تییه‌که‌یش که گرتووتانه دیدوڕێی پێغه‌مبه‌ره‌کان (سەلامی خوایان لێبێت) نییه، دیدوڕێی حیزبایه‌تی ئه‌و دوو حیزبه‌یه! لەبه‌رئه‌وه فیکری سیاسیی ئێوه، که لەیه‌کگرتووه‌وه هاتووه، زاڵبووه بەسه‌ر هه‌موو قییه‌م و بەهه‌موو شتێکی بانگه‌وازه‌که‌تاندا، ئێوه لەخێزانه‌وه دێن بۆ ئوممه‌ت و دێن بۆ برایه‌تیی دینی، ئینجا دوایی ده‌زانن وه‌لاءو به‌ڕاء چییه. ئه‌و په‌نجاو قوسوور ئایه‌ته‌ی، که باسی وه‌لاءو به‌ڕاء ده‌کەن، تۆ هه‌روا ئاسان لێیتێناگه‌یت، هه‌روا ئاسان برایانی خه‌ڵکی مزگه‌وت ناکه‌یت بەبرای خۆت. ئه‌وانه‌ی لەمزگه‌وت کۆبوونه‌ته‌وه، هه‌موو ئه‌ڵێی لەسینه‌مادا کۆبوونه‌ته‌وه، فیلمه‌که ده‌بینن و هه‌ریه‌کەیان بۆ لایەک ده‌ڕۆن! ئه‌وه‌ی ته‌نیشتت سه‌لامی لێده‌که‌یت، کاتێک که داده‌نیشیت، خوا حافیزیشی لێده‌که‌یت، که هه‌ڵده‌سیت! ئێوه په‌یوه‌ندییه‌کانتان لەمزگه‌وتدا هه‌ر ئه‌وه‌نده‌یه!.

کۆبوونه‌وه‌ی ئێوه وه‌ک کۆبوونه‌وه‌ی ئوممه‌تێکی عه‌قائیدی نییه، وه‌کو ئایه‌ته‌کانی سوره‌ته مه‌کییه‌کان باسیده‌که‌ن. پێویسته ئێوه لەسه‌ر ئه‌وه ته‌ربیه‌ت وه‌ربگرن، پێویسته ئێوه بنه‌ماکانی ته‌ربه‌ویی ئیسلامه‌تی ئاوا وه‌ربگرن، وه‌کو ئه‌و سه‌حابییه به‌ڕێزانه وه‌ریانگرتوون. تۆ ئه‌گه‌ر دینداری به‌م شێوازه نه‌که‌یت، ئه‌و په‌یامه‌ت چۆن پێهه‌ڵده‌گیرێ؟ تۆ ئه‌گه‌ر خوا ئاوا نه‌ناسیت، که رازیقه، هه‌موو شتێک و هه‌موو زه‌ره‌رو قازانجێک بەده‌ست ئه‌وه، چۆن خۆت ئه‌خه‌یته ناو گۆڵمه‌زی جیهادەوە؟ چۆن جەنگت پێده‌کرێ؟! چۆن هیممه‌تی مه‌سئولییه‌تت هه‌یه؟ ئه‌گه‌ر ئاوا قیامه‌تخواز ده‌رنه‌چیت، چۆن هه‌ستی مه‌سئولییه‌تت وای لێدێت، که لەدونیادا هه‌وڵبده‌یت دینه‌که‌ بهێنیته‌وه سه‌ر ده‌سته‌ڵات!

 ئێوه ئاگاتان لێیه لەکوردستاندا هه‌زاران هه‌زار دیندارو بگره بەملیۆنانیش وجودیان هه‌یه، که‌چی یه‌کێتییەکی فاشیل لەئینتیخاباتدا، فاشیل لەعه‌سکه‌ریدا، فاشیل لەسیاسه‌تدا، به‌ڵام سه‌رکه‌وتوو لەموخابه‌رات و عه‌ماله‌تدا، چۆن ئێوه‌ی کۆنترۆڵکردووه‌؟! ته‌نانه‌ت ناوی پێگۆڕیون! ناتوانن ناوی منداڵه‌کانتان لەنووسینی ده‌فته‌ر نفووسدا بەئازادی هه‌ڵبژێرن! ته‌ماشاتانکردووه چۆن دیدوتێڕوانینی عه‌قائیدیی گۆڕیون؟! چۆن به‌رنامه‌ی سیاسی گۆڕیون؟! کێتان جورئه‌تی ئه‌وه‌ی هه‌یه، بڵێت: ئێمه‌ی موسوڵمان ئه‌مانه‌وێت شه‌ریعه‌تی خوا حاکمبێت؟ جا دوایی که دێیته سه‌ر پێکهاته‌ی ئوممه‌ت لەئایه‌ته‌کانی حه‌فتاو دوو حه‌فتاو چواری سوره‌تی ئه‌نفالدا بۆت ده‌رئه‌که‌وێت؛ که ئوممه‌ت بەغه‌یری ئه‌مه په‌روه‌ردەناکرێ، ئوممه‌ت بەحزبایه‌تی په‌روه‌ردەنابێت! «وَالَّذِينَ آمَنُواْ وَهَاجَرُواْ وَجَاهَدُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَالَّذِينَ آوَواْ وَّنَصَرُواْ» [الأنفال: 74]. واتە: وه‌ ئه‌وانه‌ی که‌ بڕوایانهێناو کۆچیانکردو تێکۆشان لەڕێگه‌ی خوادا، ئه‌وانه‌یش (کۆچه‌ره‌کانیان) گرته‌ خۆیان و کۆمه‌کیانکردن. ئه‌مه هه‌ر پێنج روکنه‌که‌ی ئوممه‌ته. کتێبی ئوممه‌تیشم بەفه‌زڵی خوای گه‌وره ته‌رجومەکردووه‌و لەهه‌ولێر چاپکراوه‌و لەبه‌رده‌ستاندایه.

ئه‌رکی شه‌شه‌م- بزاوت (حه‌ره‌که‌تکردن): ئێوه ئه‌بێت بزانن ئه‌م بزاوتی دیندارێتییه‌و خودی ئه‌م دینه بۆ ئه‌وه هاتووه، که کۆمه‌ڵگه‌که بگۆڕێت، ئه‌م پێغه‌مبه‌ره نازدارانه لەدیدوتێڕوانینی فه‌لسه‌فیی تاکێکه‌وه گۆڕیویانه، هه‌تا ده‌سته‌ڵاتی سیاسی، ئه‌گینا چۆن سه‌یدنا داوودو سوله‌یمان ئه‌بوون بەحاکم و ده‌سته‌ڵاتدار؟! خۆ ئه‌مه هه‌ر خه‌ڵکه‌که‌ی به‌نوئیسرائیلن، که یه‌که‌م جار لەژێر ده‌ستی فیرعه‌وندا ده‌چه‌‌وسێنرانەوه، به‌ڵام بڕوانه چۆن سه‌یدنا موسا ئه‌م خه‌ڵکه‌‌و دیدوتێڕوانییانی گۆڕی! لەبه‌رئه‌وه دیدوتێڕوانینی فه‌لسه‌فی، که ئه‌ڕوانێته گه‌ردوون و ئینسان و ژیان، پێویستیی بەگۆڕانکارییه، هه‌روه‌کو که دابونه‌ریت و ئادابه کۆمه‌ڵایەتییه‌کان پێویستییان بەگۆڕانکارییه، هه‌روه‌کو که کۆمه‌ڵگه‌که لەڕووی سیاسی، فیکری، قه‌زائی و فێرخوازییشه‌وه پێویستی بەگۆڕانکارییه.

جا ده‌رباره‌ی ئه‌م حه‌ره‌که‌تکردنه؛ پێویسته ئێمه ئه‌وه بزانین زۆر جار لەناو خۆماندا باسی بانگه‌واز ده‌که‌ین، به‌ڵام خوای گه‌وره لەقورئاندا باسی چوار زاراوه‌ی کردووه: به‌یان، به‌لاغ، شاهیدی و ده‌عوه. ئه‌م چوار زاراوه هه‌ر چواریان لەیه‌کتر جودان، بۆیه ئه‌بێت ئێمه هه‌موویان بناسین و لێکیان جیابکه‌ینه‌وه:

ا- ئه‌و ئایه‌ته‌ی باسی «به‌یان» ده‌کات: «وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلاَّ بِلِسَانِ قَوْمِهِ لِيُبَيِّنَ لَهُمْ» [إبراهیم: 4]. واتە: وه‌ هیچ پێغه‌مبه‌رێکمان ره‌وانه‌نه‌کردووه،‌ بەزمانی گه‌له‌که‌ی خۆی نه‌بێت، بۆئه‌وه‌ی (ئایینه‌که‌یان) بۆ روونبکاته‌وه‌، ئه‌م تیبیانه چییه؟

ب- که ده‌فه‌رموێت: «الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَوْنَهُ وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَداً إِلَّا اللَّهَ» [الأحزاب: 39]. واتە: که‌سانێک که‌ په‌یامه‌کانی خوا راده‌گه‌یه‌نن و‌ له‌(خوا) ده‌ترسن و بێجگه‌ له‌و لەکه‌سی تر ناترسن. ئا ئه‌‌م به‌لاغه چییه، که پێویستی به‌و جورئه‌تی قسەکردنه هه‌یه؟!

ج- که ده‌فه‌رموێت: «لِّتَكُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ» [البقرة: 143]. واتە: تا ببنه‌ چاودێرو شایه‌ت به‌سه‌ر خه‌ڵکییه‌وه. ئه‌م شاهیدیدانه لەسه‌ر خه‌ڵک کامه‌یه؟

د- پاشان بانگه‌وازکردن و بانگهێشتکردنی خه‌ڵکه‌که‌یه بۆ ئه‌م دین و ئوممه‌ته. پێویسته لەناو ئوممه‌ته‌که‌ی خۆماندا ئه‌مر بەمه‌عروف و نه‌هی لەمونکه‌ر ببێت، که ئه‌مه فه‌رمانێکی خواییه بۆ ناو کۆمه‌ڵگه‌ی موسوڵمانان، لەناو چوارچێوه‌ی موسوڵمانه‌کاندایه، به‌ڵام لەده‌ره‌وه‌ی چوارچێوه‌ی موسوڵمانه‌کان جیهادکردن دژی تاغوتان هه‌یه. خوای گه‌وره داوایکردووه که بەوه‌حی و عه‌قڵ و ته‌جروبەوە دژی ئاره‌زووه‌کانی نه‌فس، شه‌یتان، هه‌واپه‌رستی و دونیاپه‌رستی بووه‌ستینه‌وه، ئه‌مه لەناخماندا دروستبووه، تۆ لەناختدا شه‌ڕه لەنێوانی ته‌قواو هه‌واو هه‌وه‌سدا، به‌ڵام لەده‌ره‌وه ململانێیە لەنێوانی ئیراده‌ی تۆو ئیراده‌ی تاغوتدا؛ بۆیه دوژمنی ده‌ره‌وه‌ی ناوناوه، تاغوت و تاغوتییش ته‌نها ئه‌وەنییه، که موحه‌ممه‌دی کوڕی عه‌بدولوه‌هاب فه‌رمویه‌تی: "بریتییه له‌و که‌سه‌ی، که ده‌یپه‌رستن". ئه‌وه ته‌نها‌ به‌شێکه لەته‌عریفی تاغوت. خوای گه‌وره، که وشه‌ی تاغوتی بەکارهێنابێت، به‌رانبه‌ر بەخوای په‌روه‌ردگار بەکاریهێناوه: «الَّذِينَ آمَنُواْ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَالَّذِينَ كَفَرُواْ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ الطَّاغُوتِ» [النساء: 76]. واتە: ئه‌و که‌سانه‌ی باوه‌ڕیانهێناوه‌، له‌پێناوی خوادا ده‌جه‌نگن و‌ ئه‌وانه‌ی بێباوه‌ڕیشن، له‌پێناوی تاغوتدا ده‌جه‌نگن، بۆیه تاغوت هه‌موو سیستمێکه، هه‌موو دیدو تێڕوانینێکه، که وه‌حیی نییه‌و دژی وه‌حییە.

ه‌- لەگه‌ڵ ئه‌مر بەمه‌عروفدا، تۆ پێویستیت بەئیعداد هه‌یه، بەو ئاراسته هه‌یه، ئه‌گینا ئه‌م هه‌موو ملیۆنه‌های که خه‌ڵک راپێچیانده‌کات، بەکه‌یفی خۆی و ئه‌م هه‌موو ملیۆنه‌ها موسوڵمانه‌ی، که ده‌چه‌وسێنرێنه‌وه‌و ئه‌م هه‌موو خه‌ڵکه‌ی که لەئه‌نگۆلا سته‌میان لێده‌کرێ، که خه‌ڵک یه‌کیه‌ک سه‌ریانده‌بڕرێ، یه‌کیه‌کیش راوه‌ستاون لەسه‌ر چاڵه‌کەدا بۆئه‌وه‌ی سه‌ره‌ی سه‌ربڕینیان بێت! ئه‌مه که‌ی ئه‌و ئوممه‌ته‌یه، که ئه‌و هه‌موو ئایه‌تانه‌ی جیهادی بۆ هاتووه، که ئایه‌ته‌کانی جیهاد شه‌شسه‌دو حه‌فتا و قوسوور ئایه‌تن، زیاترن لەکۆی ئایه‌ته‌کانی: نوێژ، زه‌کات، رۆژوو حه‌ج پێکه‌وه! بەهه‌موو ئه‌م چوار روکنه، ئه‌م چوار فه‌رزه سه‌ره‌کییه، ناگه‌نه ئایه‌ته‌کانی جیهاد! ئه‌مه بۆچی وایه؟!

پاشان ئیختیبارو ئیختیار (تاقیکاری و هه‌ڵبژاردن)؛ خوای په‌روه‌ردگار هه‌مووی خستووه‌ته رێگە وه‌کو لەچیرۆکی تالوتدا هاتووه. ته‌جروبه‌و تاقیکاری بەقومه ئاوێک، بەلوێچێک ئاو! «فَمَن شَرِبَ مِنْهُ فَلَيْسَ مِنِّي» [البقرة: 249]. واتە: هه‌رکه‌سێک لێیخوارده‌وه،‌ ئه‌و له ‌(له‌شکری) من نییه‌. ته‌ماشابکه‌ن: چۆن یه‌کسه‌ر لەڕیزه‌که ئه‌بێت بچێته ده‌ره‌وه، مادام سه‌مع و تاعه‌ی نه‌بێت.

ئه‌رکی حه‌وته‌م- گۆڕانکاری: ئه‌بێت چی بگۆڕرێ لەکۆمه‌ڵگه‌دا؟ پێش هه‌موو شتێک پێویستیت بەدیدوتێڕوانین و مه‌نهه‌جه‌که هه‌یه، پاشان بەموماره‌سه، که پێیده‌وترێ: «الفکر والممارسة» یان «النظریة والتطبیق». لەئیسلامدا پێیده‌وترێ: «الإیمان والعمل الصالح». ئینجا ناسینی جاهیلییه‌ت، جاهیلییه‌ت چوار جار لەقورئاندا هاتووه؛ لەباسی حوکم و ده‌رکه‌وتنی ژنان، حه‌مییه، گومانی خراپ، پاشان ناسین و ‌زانینی  سوڵته، زانینی مه‌رکەزەکانی هێز لەناو کۆمه‌ڵگه‌که‌ی خۆتدا، ناسینی کۆمه‌ڵگه‌که خۆت؛ دژایه‌تی، ئاشتی و ئه‌م جۆره شتانه، که پێویسته هه‌موو بەده‌سته جه‌معی بخوێنرێ.

ئه‌رکی هه‌شته‌م- دۆزینه‌وه‌ی مه‌ئوا: بێگومان موسوڵمانان زه‌ختی جاهیلییه‌تیان ده‌که‌وێته سه‌ر، تین و فشاری جاهیلییه‌ت ئه‌که‌وێته سه‌رت و ئه‌کوژرێیت و لێتان ده‌گیرێ؛ بۆیه پێویستیت بەمه‌ئوایه‌ک هه‌یه، ئه‌م مه‌ئوایه خوای گه‌وره باسیکردووه لەقورئاندا؛ باسی مه‌کان و شوێنی کردووه: «قَالَ سَآوِي إِلَى جَبَلٍ يَعْصِمُنِي» [هود: 43]. واتە: (کوڕه‌که‌ی نوح) وتی: په‌نا بۆ شاخێک ده‌به‌م، که‌ بمپارێزێت. که‌وابوو ئه‌بێت شوێنێک بێت بتپارێزێت. «وَآوَيْنَاهُمَا إِلَى رَبْوَةٍ ذَاتِ قَرَارٍ وَمَعِينٍ» [المؤمنون: 50]. واتە: وە هه‌ردووکیان (عیساو دایکی)‍مان دانا لەشوێنێکی بڵنددا، که‌ خاوه‌نی (هه‌موو هۆیه‌کی) حه‌سانه‌وه‌و کانیاوه. ئه‌بێت شوێنێک بێت، ئاوی لێبێت، شوێنێک بێت زه‌راعه‌تی لێبێت، شوێنێک بێت، خۆتی لێبژیێنیت، «إِذْ أَوَيْنَا إِلَى الصَّخْرَةِ» [الکهف: 63]. واتە: کاتێک چووینه‌ په‌نا به‌رده‌ گه‌وره‌که‌. پێویسته شوێنێکی مه‌حکه‌م بێت. ئینجا پێویسته خه‌ڵکه‌که‌و دانیشتووانی مه‌ئواکه یارمه‌تیده‌ربن وه‌کو خه‌ڵکی مه‌دینه. ئینجا هیجره‌ت بۆ لوتکه شاخێک بێت، یان بۆ لادێیه‌ک، یان بۆ شارێک پێویسته بەمه‌به‌ستی خۆ قوتارکردن بێت، وه‌کو هیجره‌ت بۆ حه‌به‌شه، پاشان ئه‌بێت له‌وێیش مه‌شغوڵی ئامادەسازی و خۆ ئامادەکردن بیت بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ت؛ خۆ ئه‌و خه‌ڵکه‌ی که چوون بۆ حه‌به‌شه، له‌وێ دانه‌نیشتن ژن بهێنن و ئیستراحه‌تبکه‌ن! خۆیان ئامادەده‌کرد بۆ گه‌ڕانه‌وه، بۆیه کاتێک خه‌به‌ریان بیست، کە مه‌ککه ئازادبووه‌و موسوڵمان بوون، ده‌ستبه‌جێ گه‌ڕانه‌وه، دواییش خه‌به‌ره‌که وانه‌بوو. ئینجا ئه‌گه‌ر لەمه‌ئواکه‌دا دارولئیسلامه‌که درووستبوو، قۆناغی دوایی ته‌ئسیسی خیلافه‌ته، ئێمه کێشه‌مان دانانی یه‌ک خه‌لیفه نییه، تاکو یه‌کێک بێت و بڵێت: من خه‌لیفه‌م! ئێمه پێویسته سیستمه‌که دابمه‌زرێنین، ئینجا ئه‌و کاته خه‌لیفه‌ی بۆ دابنێین، هه‌روه‌کو چۆن تا سیستمی دیموکراسی لەوڵاتێکدا دانه‌مه‌زرێت، یه‌کێک نایەت بەبێ ئینتیخابات بڵێت: من ره‌ئیسم! ئه‌مه پێویستی بەئیداره‌ی ده‌وڵه‌ت هه‌یه، پێویستیی به‌وه هه‌یه، که وه‌کو ده‌وڵه‌ت ته‌سه‌ڕوفبکات، که به‌یتولمال دێته به‌ر ده‌ستی، خۆ بەته‌نها به‌یتولمالی موجاهیده‌کان نییه، هیی هه‌موو ئوممه‌ته‌که‌یه که‌وتووه‌ته به‌ر ده‌ست، قۆناغێکی تر؛ جیاکردنه‌وه‌ی ده‌سته‌ڵاته‌کانه لەیه‌کتری، پێویسته دەستەڵاتەکانی ته‌شریعی، ته‌نفیزی و قه‌زائی لەیەکتر جیابکرێنەوە.

لەبه‌رئه‌وه ئێستا ده‌بینن؛ ئایه‌ته‌که لەسه‌ر تاڵیبان جێبەجێده‌کرێ؛ مه‌به‌ست ئایه‌ته‌که‌ی یه‌که‌مه: «وَكَأَيِّن مِّن نَّبِيٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُواْ لِمَا أَصَابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا اسْتَكَانُواْ وَاللّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ» [آل عمران: 146]. ئێستا لە (63٪)ی وڵاتی ئه‌فغانستان بەده‌ستیانه‌وه‌یه‌و ئه‌مریکا مه‌جبوره دوای بیست ساڵ رابکات، پێرێ هێرشیانکرده سه‌ر به‌غلان لەڕۆژی نیوە‌ڕۆدا! ته‌یاره‌کانی ته‌حالوفیش له‌گه‌ڵ حکوومه‌تدا بوون ‌و حکومه‌ت رایکردو جه‌یشه‌که‌‌ی ته‌فروتونابووه‌، لەبه‌رئه‌وه دوێنێ؛ زه‌ڵمای خه‌لیلزاد وتی: تاڵیبان نابێت بیربکاته‌وه له‌وه‌ی، که ته‌نها خۆی حکومبکات! به‌ڵام ده‌یشیبینین چۆن دێته‌وه سه‌ر حوکم، (ان شاء اللّه).