ئێمەو موسوڵمانانی دیدو ڕاجوێ

    پەیوەندیی خزمایەتی و یەک بەرەباب و یەک تیرەوهۆزیی لەگەڵ ئەو هەموو بەهێزیی و توندو تۆڵییەیدا، لەگەڵ هەبوونی ئەو هەموو ئیلتیزامات و ماف و ئەرکی خزمایاتییەشیدا، هەر ناگاتە پەیوەندیی برایەتی دیـنی، کە لەسەر هەست و ئینتیمای ئیماندارێتی دامەزراوە. خوای کارزان و کارجوان دەرهەقـی فەرموویەتی: (إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ) الحجرات/10 واتە: لە حەقیقەتدا موسوڵمانان غەیری برای یەکتریی هیـچی تر نین! هەروەها بەوە وەسفی کردوون کە سەرپەرشتیارو خەمخۆریی یەکترین. وەکو دەفەرموێ: (وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ) التوبة/71. بەڵام پرسیارەکە ئەوەیە: ئایا من و تۆ واین؟

   پێغەمبەری خواش صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ نموونەی یەکبوونیی موسوڵمانانی چوواندووە بە یەک جەستە. یەک جەستە! یەک لاشە.. دەفەرموێ: (مثل الْمُؤْمِنِينَ فـِي تَوَادِّهِمْ وَتَرَاحُمِهِمْ وَتَعَاطُفِهِمْ مَثَلُ الْجَسَدِ؛ إِذَا اشْتَكَى مِنْهُ عُضْوٌ تَدَاعَى لَهُ سَائِرُ الْجَسَدِ بِالسَّهَرِ وَالْحُـمَّى) متفق علیە[1] واتە: نموونەی موسوڵمانان لە ناو خۆیاندا لە بەزەیی هاتنەوەیاندا بە یەکتریی و لە یەکـتر خۆشوویستنیان و لە هاوسۆزییان بەرامبەر بە یەکتریی وەکو یەک جەستەن، کە ئەندامێکی ئازاری دێت، هەر هەموو ئەندامەکانی تری جەستەکە تایان لێ دێت و شەونخوونی دەکێشن بۆی.. بەڵام ئەم پرسیارەش هەر ئەوەیە: ئایا تۆ بۆ موسوڵمانانی نزیک خۆت وایت؟ چجای دوورەکان..

   جوانترین نموونەی عەمەلـیی ئەم یەک جەستەییە وا لە سییرەی سەلەفی ساڵحی ئەم ئوممەتەدا، کە یەکێکیان یەکێکی تریانی دەبیـنی وا دەگریی، بۆی دەکەوتە گریان پێش ئەوەی لێی بپرسێت کە بۆچی دەگریت؟!!

   ئەبو جەهـمی کوڕی حوزەیفەی عەدەویی خوا لـێی رازی بێت دەفەرموێ: (انْطَلَقْتُ يَوْمَ الْيَرْمُوكِ أَطْلُبُ ابْنَ عَمِّي، وَمَـعِي شَنَّةٌ مِنْ مَاءٍ، وَإِنَاءٌ، فَقُلْتُ: إِنْ كَانَ بِهِ رَمَقٌ سَقَيْتُهُ مِنَ الْمَاءِ، وَمَسـَحْتُ بِهِ وَجْهَهُ، فَإِذَا أَنَا بِهِ يَنْشَغُ, فَقُلْتُ لَهُ: أَسْقِيكَ؟ فَأَشَارَ أَنْ نَعَمْ، فَإِذَا رَجُلٌ, يَقُولُ: آهِ، فَأَشَارَ ابْنُ عَـمِّي أَنِ انْطَلِقْ بِهِ إِلَيْهِ، فَإِذَا هُوَ هِشَامُ بْنُ الْعَاصِ أَخُو عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ، فَأَتَيْتُهُ، فَقُلْتُ: أَسْقِيكَ؟ فَسَمِعَ آخَرَ, يَقُولُ: آهِ، فَأَشَارَ هِشَامٌ أَنِ انْطَلِقْ بِهِ إِلَيْهِ، فَجِئْتُهُ فَإِذَا هُوَ قَدْ مَاتَ، ثُمَّ رَجَعْتُ إِلَى هِشَامٍ، فَإِذَا هُوَ قَدْ مَاتَ، ثُمَّ أَتَيْتُ ابْنَ عـَمِّي، فَإِذَا هُوَ قَدْ مَاتَ) [2] واتە: لە غەزای یەرمووکدا لە دووی ئامۆزایەکم دەگەڕام ، دەفرێک و کەمێکم ئاو پێمابوو، دەمووت بەڵکو ئەگەر بریندار بووبێت و هەناسەی تێدا مابێت فریای کەوم بیدەمێ ودەموچاوی پێ تەڕ کەم، دۆزیمەوە، هەر وا بوو کە خۆم بـیرم لێکردبۆوە، لە گیانەڵادا بوو، رامکردە سەریی پێم ووت: ئاوت بدەمێ؟ ووتی: بەڵێ. لەو کاتەدا گوێی لێ بوو پیاوێکی تر دەیووت: ئااای.. ئامۆزاکەم  ئاماژەی بۆ کردم کە بیدەم بەو ، هەر دەیناڵاند. دەبینم هیشامی کوڕی عاسی برای عەمری کوڕی عاسە، لەسەرە مەرگیدایە، پێم ووت: ئاوت بدەمێ؟ گوێی لە یەکێکی تر بوو هەر دەیووت: ئااای، هیشامیش ئاماژەی بۆ کردم کە فریای ئەو کەوە (ئاوەکەی بە دەمەوە کە). خۆم گەیاندێ، فریای نەکەوتم، گیانی دەرچوو. خـێرا هاتمەوە لای هیشام، دەبینم ئەمیش گیانی دەرچووە، گەڕامەوە سەر ئامۆزاکەم دەبینم ئەمیش تەواو بووەو مردووە..

   برایەتی دینـیی لە ئیسلامدا پێکهاتەیەکی سەرەکی عەقیدەیە، پلەو ئاستێکی باڵای ئیماندارێتییە، پاداشتێکیی زووبەردەستی هەبوونی ئەم برایەتییە تامکردنی شرینیی ئیمانە. مومارەسە کردنی برایەتی دینـیی دەتگەێنێتە ئەو خۆشـحاڵییەیە کە موسوڵمان لە ناخییدا دەیچێژێت، کە لە هەموو چێژێکی تری دنیایی خۆشترە. پاداشتی لای خوای گەورەشی _کە لە قیامەتدا وەریدەگرێتەوە_ هەر خوای گەورە خۆی دەزانێت چەندو چۆنە؟! سەرنجدەرە وەسفی شیرینیی ئیمان کە پێغەمبەری خوا صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ کردوێـتی کە دەفەرموێ: (ثَلَاثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ، وَجَدَ حَلَاوَةَ الْإِيمَانِ؛ أَنْ يَكُونَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِمَّا سِوَاهُمَا، وَأَنْ يُحِبَّ الْمَرْءَ لَا يُحِبُّهُ إِلَّا لِلَّهِ، وَأَنْ يَكْرَهَ أَنْ يَعُودَ فــِي الْكُفْرِ كَمَا يَكْرَهُ أَنْ يُقْذَفَ فـِي النَّارِ)[3] واتە: سێن ئەوانەی کە لە هەر موسوڵمانێکدا هەبن شیرینیی ئیمانیان پێ دەچێژێت؛ وا بێت کە خواو پێغەمبەری خوای صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لە هەموو کەسێک زیاتر خۆش بوێت، کە هەر کەسێکی خۆشوویست لەبەر خاتری خوای گەورە خۆشیبوێت، بەو شێوەیەش پـێی ناخۆش بێت کە بگەڕێتەوە سەر کوفر هەر وەکو ئەوە کە پێی ناخۆشە هەڵیدەنە ناو ئاگرەوە.

   ئەبوهورەیری خوا لـێی رازی بێ دەگـێڕێتەوە کە پێغەمبەری خوا صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لە خوای پەرەوەردگارییەوە گـێڕایەوە فەرمووی: (یقول اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ: أَيْنَ الْمُتَحَابُّونَ بِجَلالِي؟ الْيَوْمُ أُظِلُّهُمْ فِي ظِلِّي يَوْمَ لا ظِلَّ إِلا ظِلِّي)[4] واتە: خوای گەورە لە رۆژی قیامەتدا دەفەرموێ: کوان ئەوانەی لەبەر مەزنێـتی من یەکترییان خۆشدەوویست؟ ئەمڕۆ کە هیچ سایەیەک نییە جگە لە سایەی من ـ دەیانخەمە ژێر سایەی خۆمەوە.

   ئیبنوتەیمییە رەحمەتی خوای لێ بێ دەفەرموێ: خوای گەورە عەبدە موسوڵمانەکەنی خۆی بۆ یەکتریی کردوون بە سەرپەرشتیارو خەمخۆر، کردوونی بە برای یەکتریی، کردوونی بە پشتیوان و لایەنگرو سەرخەری یەکتریی، کە دەبێت لە ناو خۆیاندا زۆر بەبەزەیی بن و هاوسۆزیی یەکتریی بن، فەرمانی پێداون کە هاوکارو هاریکاری یەکتریی بن و پێکەوە سازاوو تۆکمە بن. رێی لێک جودایی و ناکۆکی و ململانـێی یەکتریی لێ گرتوون، ئێ دوای ئەمە چۆن دەشێت ئوممەتەکەی محمـد صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ئاوا راجوێ و ناکۆک بن، بەو شێوەیە کە دەبینیت کابرا_ بێ هەبوونی بەڵگەیەکی وەحـی_  هەر بە پاڵنەریی هەواوهەوەس دۆستایەتی ئەم دەکات و دوژمنایەتی ئەو دەکات![5]

   ئەوانەی شوێن ئەحکامەکانی شەرع کەوتوون، زۆر بەڵگەیان لە قورئان و سوننەت بەرچاو کەوتووە کە جەخت لە گرنگی رێکەوتن و پێکەوە گونجان و کۆمەڵکاریی موسوڵمانان دەکەنەوەو بەرهەڵستی توندیی هەموو جۆرە مۆرک و سیماو سیفەتێکی ناکۆکیی و لێکدابڕان و پەرتەوازەیی دەکەن. بۆیە دەبینیت شەرع موسوڵمانانی لە سەر کات و شوێن و جۆرو چۆنیەتی نوێژو رۆژوو و خواپەرستیی تر کۆکردۆتەوە. فەرمانی پێداون کە لە یەک کاتدا بیکەن و لە یەک کاتدا پێکەوە کۆتایی پێ بهێنن، فەرمانی پێداون کە لە نوێژی جەماعەتیاندا بە ریزی رێک و راست بوەستن، نەهـی لە لەدەستدانی نوێژی جەماعەت کردووە، تا دەگاتە دەیان سیماو رواڵەتی تری یەکڕیزیی و تەبایی و تۆکمەیی.. دەبینیت یەکێکی وەکو ئیمامی شافیعی رەحمەتی خوای لێ بێ پـێی وایە کە ئەگەر کەسێک فریای نوێژی جەماعەت لە مزگەوتێکدا نەکەوت کە ئیمامی راتب (تەعینکراوی نەگۆڕ)ـی هەبووبێت، با نوێژەکەی بە تەنها بکات و لەو مزگەوتەو لەو کاتەدا نوێژێکی تر بە جەماعەت دانەمەزرێنن، چونکە سیمای ناکۆکیی و تەفرەقەی پێوەیە.[6]

   شێخ ئەحمەد شاکر رحمە اللە دەربارەی ئەم فەتوایەی ئیمامی شافیعی دەفەرموێ: ئەو لێکدانەوەیەی شافیعی لەم مەسەلەدا بۆی چووە راستە، نیشانەی بیرتیژیی و قوڵ حاڵی بوونێتی، بەڵگەی چاک هەست کردنێـتی بە رۆحـی ئیسلام و روون کردنەوەی مەزنـترین و دژوارتین مەبەستی ئیسلامەتییەکەیە کە یەکڕیزیی موسوڵمانان و یەکبوونی دیدو راو بۆچوونیانە لەسەرخستنی ئیسلامەکەدا. ئەوە دەبێت پاڵنەریان بێت بۆ یەکخستنی تواناو ریزیان بۆ بەرزکردنەوەی دیـنی خوای گەورە.. ئەم لێکدانەوەیەی شافیعی شتێکە تەنها ئەو کەسانە درکی پێدەکەن و دەیگەنێ کە خوای گەورە زەین و بەرچاویانی بە نووری خۆی رۆشن کردبێت و هیدایەتی دابن تا لە شەرعدا ئاوا قاڵ و قووڵ ببنەوەو بگەنە ئامانجە باڵاکانی ئەم شەریعەتە.[7]