بڕگەی پێنجەم

خوای گەورە بە فەرمانی شەرعیی خۆی بە موسوڵمانان كافران لادەدات و

بە قەدەری خۆی بەكافران موسوڵمانان كەنار دەخات

  خوای گەورە دەفەرموێ: (وَلَوْلا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيرًا وَلَيَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ) الحج/40 واتە: ئەگەر خوای گەورە ئەو خەڵكەی هەندێكیان بە هەندێكی تریان لا نەدایەو را نەدایە، خراپەكاریی و دەستدرێژیی ئەوەندە سەری دەكرد، كە هەموو شوێنەكانی خواپەرستیش دەڕمان، وەكو سەومەعەو دێری دیان و بیەعی جولەكەو مزگەوتی موسوڵمانان كە ناوی خوایان تێدا دەهێنرێت، خوای گەورە ئەو كەسانە سەردەخات كە دینەكەی سەردەخەن، خوای گەورە بە هێزو بەدەسەڵاتەو هەموو كارێكی لە كات و جێی خۆیدایە.. لادان و رادانی دەسەڵات و سیمای كوفرو كافران لە لایەن موسوڵمانانەوە بە چەند قۆناغێك دەبێت.

یەكەم: بڵاوكردنەوەی بانگەوازی خوایی:

خوای گەورە دەفەرموێ:(وَقُل لِّلَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ وَالأُمِّيِّينَ أَأَسْلَمْتُمْ فَإِنْ أَسْلَمُواْ فَقَدِ اهْتَدَوْا) ال عمران/20 واتە: بەو كەسانە بفەرموو كەپێشتر پەمامی خوایان بۆ هاتبوو، هەروەها نەخوێندەوارەكان (نەتەوەی عەرەب) كە موسوڵمان بین، ئەگەر موسوڵمان ببن هیدایەتی خوای گەورە وەدەگرن و دەكەونە سەر رێبازی راست.

   پێغەمبەری خواش صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بە موعازی كوڕی جەبەلی فەرموو كە بۆ یەمەنی نارد: (إِنَّكَ تَأْتِی قَوْمًا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ فَادْعُهُمْ إِلَی شَهَادَەِ أَنْ َلا إِلَهَ إِلا اللَّهُ) متفق علیە[1] واتە: تۆ دەچیتە لای خەڵكانێك كە ئەهلی كیتابی ئاسمانین (مەسیحین) با یەكەمین شتێك كە بانگیان دەكەیت بۆی، شایەتیدانی لالەالاالله بێت.

   بەسەرنجدانی پەیامەكەی پێغەمبەری خوا صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ  ووتمان كە ئاسان دەردەكەوێت ـ كە خەڵكی بە پێی دیدو هەڵوێستیان لەپەیام و بانگەوازەكەی ـ دەبن بە دوو بەرەوە: بەرەی كوفرو بەرەی ئیمان.. واتە: كافرو موسوڵمان، بۆیە لە فەمووردەدا هاتووە كە: (مُحَمَّدٌ صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَرّق بَیْنَ النَّاسِ)[2] واتە: محمد صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ خەڵكەكەی لێك جودا كردەوە.

   دوای راگەیاندنی دینەكەو بانگهێشت كردنی خەڵكی بۆی پەیوەندی موسوڵمان بەكافرانەوە دەچێتە قۆناغێكی ترەوە.

دووەم: تەبەڕاكردن لە كافران: زیندوو ومردوویان:

    ته‌به‌ڕا بوون لەكافرانی زیندوو بەراگەیاندنی دوژمندارێتی و بوغزاندنی خۆیان و كوفرەكەیان دەبێت. هەروەها بە شوێن نەكەوتنی هەواوهەوەس و بەرنامەو ریبازیان دەبێت، بە تیكەڵ نەبوون و گۆشەگیربوون لێیان دەبێت.. دواتر ان شا‌ء الله بە تەفسیل باسی دەكەین كە تەبەڕابوون لە كافرانی مردوو بە داوانەكردنی لێخۆشبوون دەبێت بۆیان. وەكو خوای گەورە دەفەرموێ: (مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَالَّذِينَ آمَنُواْ أَن يَسْتَغْفِرُواْ لِلْمُشْرِكِينَ وَلَوْ كَانُواْ أُولِي قُرْبَى مِن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أصْحَابُ الْجَحِيمِ) التوبە/113 واتە: شیاو نییە نە بۆ پێغەمبەری خوا صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ و نە بۆ موسوڵمانان كە داوای لێخۆشبوون لە خوای گەورە بۆ موشریكەكان بكەن. با خزم و كەسوكاری نزیكیشیان بن، بە تایبەتی دوای روونبوونەوەی حوكم و چارەنووسی كافران كە لێخۆشبوونیان نابێت و دەچنە دۆزەخەوە.. دیسان تەبەڕابوون لە كافران ئەوەیە كە نە دەبێ لە گۆڕستانی موسوڵماناندا بنێژرێن و نە میراتیان بدرێتێ و نە میراتیشیان بدرێتێ. چونكە پێغەمبەری خوا صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ دەفەرموێ: (لَا يَرِثُ الْمُسْلِمُ الْكَافِرَ وَلَا الْكَافِرُ الْمُسْلِمَ) متفق علیە [3] واتە: موسوڵمان میراتگریی كافر نییە و كافریش میراتگریی موسوڵمان نییە.

   خوای گەورە دەفەرموێ: (قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ وَالَّذِينَ مَعَهُ إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَاء مِنكُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ كَفَرْنَا بِكُمْ وَبَدَا بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةُ وَالْبَغْضَاء أَبَدًا حَتَّى تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ) الممتحنە/4 واتە: بە تەئكید نموونەی رۆشنی پێشەوایەتیی و چاولێكردنتان لە ئیبراهیم و ئیماندارەكانیدا هەیە كە لە خزمەتییدا بوون، كە بە قەومەكەی خۆیان فەرموو: لێتان بەریین (تەبەڕاتان لێدەكەین) لە خۆتان و لەوەی لەجیاتی خوا دەیپەرستن. ئێمە باوەڕمان نە بە خواكانتان هەیەو نەبە خۆتان (نابینە شوێنكەوتووتان) و بە ناهەقتان دەزانین. با دوژمنایەتی و بوغزو كینە لە نێواماندا هەتاهەتایە ئاشكرا بێت، تا ئەو كاتەی كە ئیوەش باوەڕ بە خوا دەهێنن و شایەتی تاك و تەنهایی خوای گەورە دەدەن.. هەروەها دەفەرموێ: (ثُمَّ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا) النحل/123 واتە: پاشان وەحیمان بۆ ناردیت كە شوێن میللەتی ئیبراهیم بكەوە، ئیبراهیم كە هەمیشە خۆی لە تەرفی حەقدا دەبینییەوە.

   نەخزمایەتی و نەعەشرەت و نە ئینتیمای قەومەكەیان نەبوو بە رێگر لە راگەیاندنی تەبەڕاكردنەكەیاندا! ئاشكراو راشكاو رایانگەیاند كە ئەوان كافرن و ئەمان نابنە شوێنكەوتەیان و لەوانەش بەرین كە دەیانپەرستن.. شێخ حەمەد بن عەتیق رحمەالله دەفەرموێ: (لێرەدا خاڵێكی گرنگ هەیە كە پێویستە رەچاو بكرێت ئەویش ئەوەیە كە دەفەرموێ: (إِنَّا بُرَاء مِنكُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ) تەبەڕابوونیان لە خۆیان خستۆتە پێش تەبەڕابوونیان لەوەی دەیپەرستن. چونكە تەبەڕابوون لە خۆیان گرنگترە وەك لە تەبەڕابوون لە پەرستراوەكان (لە دیدو رێیان) لەوانەیە كەسی وا هەبێ تەبەڕا لە بتەكان دەكات، بەڵام تەبەڕای لە خۆیان بۆ ناكرێت، یان نایەوێت تەبەڕایان لێ بكات. ئەم تەبەڕاكردنە نوقسانە، ئەمە فەرزەكەی بەجێنەهێناوە. ئەمما ئەگەر تەبەڕای لە خودی موشریكەكان كرد، ئەوە مانای وایە پەرستراوەكانیشیانی پێ رەفزەو تەبەڕای لێیان كردووەو ئەمە وەكو ئەو ئایەتەیە كە دەفەرموێ: (وَأَعْتَزِلُكُمْ وَمَا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ وَأَدْعُو رَبِّي عَسَى أَلاَّ أَكُونَ بِدُعَاء رَبِّي شَقِيًّا) مریم/48 لێتان گۆشەگیر دەوەستم و تێكەڵییتان ناكەم.. لە پەرستراوەكانیشتان كە لەجیاتی خوای گەورە هاناو هاواریان بۆ دەبەن گۆشەگیر دەوەستم، لە خوای خۆم دەپاڕێمەوەو هاناو هاوارم بۆ ئەو دەبەم، بەڵكو دوعاكانم لێقبووڵ كات.. گۆشەگیریی و كەناركەوتن لە خۆیانیان خستە پێش گۆشەگیریی و كەناركەوتن لەپەرستراوەكانیان.. دیسان هەر وەكو ئەو ئایەتەی ترە كە دەفەرموێ: (فَلَمَّا اعْتَزَلَهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ) مریم/49 كە لە خۆیان و پەرستراوە هانا بۆ هێنراوەكانیان گۆشەگیربوو. یان كە دەفەرموێ: (وَإِذِ اعْتَزَلْتُمُوهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ) الكهف/16 واتە: ئەگەر گۆشەگیر بن لەخۆیان و لەوەی لە جیاتی خوای گەورە دەیپەرستن.. ئەم خاڵە عەقائیدییەی دیدو ڕێ رەچاوكە، چونكە دەروازەیەكە بۆ راگەیاندنی دوژمنایەتیی دوژمنانی خوای گەورە. چەندین كەس هەن ناكەونە شیركەوەو خۆی لێ دەپارێزن، بەڵام دوژمنایەتی ئەهلی كوفر ناكەن! ئەمە چۆن موسوڵمانێتیەكە؟ كە ئاوا رێبازی پێغەمبەران وەل دەكات؟!.

   پاشان دەفەرموێ: (كَفَرْنَا بِكُمْ وَبَدَا بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةُ وَالْبَغْضَاء أَبَدًا حَتَّى تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ) الممتحنە/4 كە دەفەرموێ: (بَدَا) واتە: دەركەوت: ئاشكرابوو، راگەێنرا. سەرنجدە دوژمنایەتییەكەی خستۆتە پێش بوغزاندنەكەوە، چونكە یەكەمیان گرنگترو گەورەترە لە دووەم. لەوانەیە كەسێك موشریكەكان ببوغزێنێت، بەڵام ئامادە نییە دوژمنایەتیان بكات.. كەوابوو فەرزەكەی بەجێ نەهێناوە. چونكە دەبێ دوژمنایەتی و بوغزاندنەكە پێكەوە رابگەێنێت. دەبێ هەردووكیان پێكەوە بە رەفتاری موسوڵمانەكەوە دیار بن.

   ئەوەش بزانە كە هەر چەندە بوغزاندن لە دڵدایە، بەڵام دەركەوتن و راگەیاندنەكەی لە رەفتاری ئاشكرا دایە، كە ئاشكرا دەرنەكەوێت چ كاریگەرییەكی هەیە؟ ئەمەش دەرناكەوێت هەتا دوژمنایەتییەكە دەرنەكەوتبێت، كە هەر لە سەرەتاوە لە قسەدا بڕین و پەیوەندیی نەمانییدا دەردەكەوێت. ئەمما ئەگەر كەسێك پەیوەندیی و هاتوچۆو قسەكردنی لەگەڵیاندا بەردەوام بوو، چۆن شایەتی ئەوەی بۆ دەدرێت كە ئەمە دەیانبوغزێنێت؟ وورد سەرنجی ئەم خاڵانە بدە چونكە زۆر گومانت بۆ دەڕەوێنیتەوە. [4]

   لەم خاڵانە ووردبەرەوەو پاشان سەرنجی واقیعی ئەو موسوڵمانانە بدە، كە لەم سەردەمەدا سنووری نێوان حەق و باتڵیان پێ نادۆزرێتەوە! دەبینیت كابرا لاف و گەزافی ئیسلامەتی لێدەدات و خۆی بە موسوڵمان دەناسێنێت، كەچی بانگەوازی كوفر بڵاودەكاتەوە! وەكو بەرنامەو سیستمی سۆشیالیستیی و دیموكراسیی ونەتەوایەتیی! ئەمە تەبەڕای لە شوێنكەوتووانی ئەم بیروباوەڕو رێبازانە نەكردووە، نە لەخۆیان و نە لە شوێنكەوتووەكانیان! بێ شەرمی وا دەبینیت خۆی بە موسوڵمانی پابەند دەزانێت، كەچی نەك هەر تەبەڕا لە كوفر ناكات، بۆتە ئەندامی ئەو حزبانەی ئەو كوفرانەیان كردۆتە رێبازی ژیانی خۆیان و خەڵكی!.

   خوای گەورە دەفەرموێ: (وَلَوْ كَانُوا يُؤْمِنُونَ بِاللَّه وَالنَّبِيِّ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مَا اتَّخَذُوهُمْ أَوْلِيَاء وَلَكِنَّ كَثِيرًا مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ) المائدە/81 واتە: ئەگەر بە راستی باوەڕیان بە خواو پێغەمبەرەكەی صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ و بەوەی بۆیان هاتۆتە خوارەوە، بهێنایا، ئەوانەیان نەدەكردە سەرپەرشتیارو بەرپرسی خۆیان. بەڵام زۆربەیان هەروان، لادەرو لارێن.

سێ یەم: گۆشەگیریی وكۆچ كردن:

   دوای بڵاوكردنەوەو گەیاندنی بانگەوازەكە بە كافران و دوای تەبەڕابوون لێیان، قۆناغی گۆشەگیریی دێت. لە خۆیان و لە كوفریان (لە دیدو هەڵوێست و دابونەریت و سیاسەت و حوكمیان) ئینجا كۆچكردن و جیهێشتنی خاك و دەسەڵاتیان دێت.. ئەگەر لە توانادا بوو [5]. خوای گەورە دەفەرموێ: (وَإِذِ اعْتَزَلْتُمُوهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ) الكهف/16 واتە: لێیان كەنارگیر بن، هەم لە خۆیان و هەم لەوەش كە لە جیاتی خوای گەورە دەیپەرستن .. هەروەها دەفەرموێ: (وَأَعْتَزِلُكُمْ وَمَا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ وَأَدْعُو رَبِّي) مریم/48 خۆمتان لێ لە كەنار دەگرم و لێتان گۆشەگیر دەبم، لە خۆتان و لەوەش كە هاناو هاواری دەكەنێ، كە لەجیاتی خوای گەورە داتانناون. روو لە خوای پەروەردگاری خۆم دەكەم و لەو دەپارێمەوە... پێغەمبەری خواش صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ دەفەرموێ: (أَنَا بَرِيءٌ مِنْ كُلّ مُسْلِمٍ يُقِيمُ بَيْنَ أَظْهُرِ الْمُشْرِكِينَ) [6]. واتە: من بەرییم لەو موسوڵمانەی لە ناو موشریكاندا نیشتەجێیە. [7]

چوارەم: جیهاد لەپێناوی خوادا:

   جیهاد بەرامبەر هەر كەسێك بانگەوازی خوایی وەرنەگرت و گوێی نەداتێ، رادەگەێنرێت. خوای گەورە دەفەرموێ: (فَاقْتُلُواْ الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدتُّمُوهُمْ) التوبە/5  واتە: لە هەر شوێنێك موشریكەكانتان بەردەست كەوت، بیانكوژن. هەروەها خوای گەورە بەپێغەمبەرەكەی صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ دەفەرموێ: (إِنَّمَا بَعَثْتُكَ لِأَبْتَلِيَكَ وَأَبْتَلِيَ بِكَ) تا دەگاتە (اسْتَخْرِجْهُمْ كَمَا اسْتَخْرَجُوكَ، وَاغْزُهُمْ نُغْزِكَ، وَأَنْفِقْ فَسَنُنْفِقَ عَلَيْكَ، وَابْعَثْ جَيْشًا نَبْعَثْ خَمْسَةً مِثْلَهُ، وَقَاتِلْ بِمَنْ أَطَاعَكَ مَنْ عَصَاكَ..)[8] واتە: بۆیە بە پێغەمبەرێتیەوە ناردوومیت تا خۆشت تا قیبكەمەوە و بەتۆش خەڵكی تاقی بكەمەوە.. تا دەگاتە لە ووڵات دەریانكە وەكو كە دەریانكردیت، جەنگیان دژ بەرپاكە لەگەڵت دەبین، سامان وماڵ ببەخشە، پێت دەبەخشین. سوپایەك بنێرە پێنج سوپای وەكو ئەوت بۆ دەنێرین. بەو كەسانەی گوێڕایەڵتن كوشتاری ئەوانە بكە كە لێت یاخی دەبن و سەرپێچیت دەكەن.

   لەبەر ئەوەیە كە پێغەمبەری خوا صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ دەفەرموێ: (إِنَّمَا أُمِرْتُ أَنْ أُقَاتِلَ النَّاسَ حَتَّى يُقِيمُوا الصَّلَاةَ، وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ، وَيَشْهَدُوا أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِكَ، فَقَدِ اعْتَصَمُوا وَعَصَمُوا دِمَاءَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ إِلَّا بِحَقِّهَا، وَحِسَابُهُمْ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ) متفق علیە [9] واتە: فەرمانم پێدراوە كە كوشتاری خەڵكی بكەم، تا ئەو كاتەی شایەتمان دێنن (دەڵێن لاالە الاالله وان محمد رسول الله) ونوێژ دەكەن و زەكات دەدەن، ئەگەر كردیان ئەوە ئیتر خوێن و سامانیانم لێ حەرام دەكەن، مەگەر لەسەر ئەركێك كە ئیسلام لەسەری فەرزكردبن، لێپرسینەوەشیان لای خوای گەورەیە.. ئەم سیفەتەشی علیه الصلاة والسلام لەبەر ئەوەیە كە پەیامەكەی بۆ هەموو خەڵكییە.. وەكو پێشتر باسمان كرد.

   خوای گەورە لە زەمانی ئادەمەوە تا زەمانی سەیدنا موسا علیهما السلام خۆی بە توانای خۆی و بەپێغەمبەرەكانی فەوتاندن و بەفەتارەتدانی كافرەكانی دەگرتەدەست، بەڵام لە شەریعەتەكەی سەیدنا موسا علیه السلام بەدواوە جیهادی لەسەرخەڵكە ئیماندارەكە فەرزكرد. ئەومەش دوای فەوتاندنی فیرعەون و بەسەلامەتی دەرچوونی بەنوئیسرائیل بوو. وەكو خوای گەورە دەفەرموێ: (يَا قَوْمِ ادْخُلُوا الأَرْضَ المُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَلاَ تَرْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِكُمْ فَتَنقَلِبُوا خَاسِرِينَ، قَالُوا يَا مُوسَى إِنَّ فِيهَا قَوْمًا جَبَّارِينَ وَإِنَّا لَن نَّدْخُلَهَا حَتَّىَ يَخْرُجُواْ مِنْهَا فَإِن يَخْرُجُواْ مِنْهَا فَإِنَّا دَاخِلُونَ، قَالَ رَجُلانِ مِنَ الَّذِينَ يَخَافُونَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمَا ادْخُلُواْ عَلَيْهِمُ الْبَابَ فَإِذَا دَخَلْتُمُوهُ فَإِنَّكُمْ غَالِبُونَ وَعَلَى اللَّهِ فَتَوَكَّلُواْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ، قَالُواْ يَا مُوسَى إِنَّا لَن نَّدْخُلَهَا أَبَدًا مَّا دَامُواْ فِيهَا فَاذْهَبْ أَنتَ وَرَبُّكَ فَقَاتِلا إِنَّا هَاهُنَا قَاعِدُونَ) المائدە/21-24 واتە: هۆگەلۆ، بچنە ئەو ناوچەیەوە كە خوای گەورە پیرۆزی كردووە بۆتان (دەورو بەری كێوی گور) مادام ئەو فەرمانی پێداون كە بچن، دە بچن.. پەشیمان مەبنەوەو پشت هەڵ مەكەن و هەڵ مەیەن، دوایی زەرەرمەند دەبن، هاواریان كرد: هۆ موسا، ئاخر خەڵكانێكی تێدایە خاوەن هێزو زەبرو زەنگن، ئێمەش بڕیارمان داوە كە هەتاهەتایە، مادام ئەوانەی لێ بێت، تا ئەوان نەڕۆنە دەرەوە، ناچینە ناویی! بڕیارمانداوە كە ئەوان شاریان جێهێشت ئێمەش دەچینە ناوی! ئەگەر وا نەبێت ناچین! دووپیاو لەوانەی كە ترسی سزای خوایان لە دڵدا بوو ـ كە خوای گەورە نیعمەتی ئیمانی پێدابوون ـ ووتیان: ئێوە بڕۆن، بگەنە دەروازەی شارەكە، چوونە ژوورەوەتان زۆر ئاسان دەبێت، هەر ئێوە زاڵ دەبن.. دلڵنیا بن، دە بڕۆن ـ ئەگەر راست دەكەن و خۆتان بە ئیماندار دەزانن ـ پشت بە خوای گەورە ببەستن.. دە بجوڵێن.. دیسان هاواریان لێ هەستایەوەو بێ ئەدەبانەتر ووتیان: هۆ موسا، ئێمە بڕیارمان داوە كە هەتاهەتایە ناچینە ناویی ، مادام ئەوانەی لێ بێت، دە بڕۆ تۆ خۆت و خواكەت بجەنگن وا ئێمە لێرە دانیشتووین!

ـ دیارە ئەو دوو پیاوەیان خواناسی چاك بوون. چونكە خوای گەورە وەسفیان دەكات كە نیعەتی خۆی پێبەشیوون، گەورە ترین نیعمەت خوای گەورەش ئیمانە، وەكو دەفەرموێ: (َأصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا) ال عمران/103 ئەم دووكەسە خواناسە بەخەمە، هاواریان لە خەڵكەكەی بەنوئیسرائیل دەكردو هانیاندەدان كە خۆ ئازا كەن، پێیان دەووتن، ئێون بڕۆن، بگەنە دەروازەی شارەكە، هەر كە داخڵ دەبن خوای گەورە زاڵتان دەكات.. دەی ساپشت بەخوا ببەستن ئەگەر راست دەكەن و موسوڵمانن كەچی هاواریان لێ هەڵدەستایەوە: هۆ موسا! ئێمە هەتاماوین، هەتا ئەمانەی تێدابن ناچینە ناو ئەو شارەوە! تۆ خۆت و خواكەت بڕۆن كوشتارەكە بكەن.. دە بڕۆن وا ئێمە لێرە دانیشتووین.. چاوەڕێی سەركەوتنتان دەكەین!.

   ئەمە سەرەتای داڕشتنی رێسای جیهادە لە شەریعەتەكەی سەیدنا موسادا سەلامی خوای لێ بێت... خوای گەورە دەفەرموێ: (وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ مِن بَعْدِ مَا أَهْلَكْنَا الْقُرُونَ الأُولَى) القصص/43 واتە: دوای ئەوەی خەڵكی سەدەكانی سەرەتامان فەوتاند، پەیامەكەمان بۆ موسا نارد.. ئینوكەسیر دەفەرموێ: (واتە: دوای ناردنە خوارەوەی تەورات ئیتر هیچ كۆمەڵگەو ئوممەتێك بە گشتیی هەموویان سزانەدران، بەڵكو فەرمان بە موسوڵمانەكانیان دەدرا كە كوشتاری موشریكان و بێباوەڕانی دوژمنانی خوا بكەن. وەكو دەفەرموێ: (وَجَاءَ فِرْعَوْنُ وَمَن قَبْلَهُ وَالْمُؤْتَفِكَاتُ بِالْخَاطِئَةِ، فَعَصَوْا رَسُولَ رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رَّابِيَةً) الحاقة/9-10 فیرعەون و دەسەڵاتداران و گەلە گومڕاكانی پێشترو گەلەكەی لوط علیە السلام هەموو كەوتنە سەرپێچی و تاوان، هەموو پێچەوانەی فەرمانەكانی پێغەمبەرەكەی خوایان كرد، بۆیە خوای گەورەش زۆر بە سەختی و گشتگیریی پایماڵی كردن و فەوتاندنی.. خوای گەورە دەفەرموێ: (وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْرَاةِ وَالإِنجِيلِ وَالْقُرْآنِ) التوبة/111 واتە: بەڵێنە لەسەر خوای گەورە، لە تەورات وئینجیل وقورئاندا رایگەیاندووە.. قورتوبیی دەفەرموێ: ئەمە هەواڵەو لە خوای گەورەوە دێت كە: ئەوە لەم كتێبانەدا تۆمارە، كە سەرەتای جیهادو بەرەنگاریی دوژمنانی خوا لەسەردەمانی موساوە علیە السلام دەستی پێكردووە .[10]

   دەشێت جیهادەكە لەیەكێك لە بوارەكانییدا بێت: بواری سامان وگیان وزمان بێت.. وەكو لەفەرموودەی سەحیحدا هاتووە: (جَاهِدُوا الْمُشْرِكِينَ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ وَأَلْسِنَتِكُمْ)[11] . واتە: جیهاد دژی موشریكان بە سامان و گیان و بە زمانتان راگەێنن

   جیهادیش دووجۆرە: دەشێت دوژمن لە ناوچەی خۆیدا بێت و موسوڵمانان هێرشی ببەنەسەر، ئەمە (جهادُ الطَلَب)ە واتە: بە دوای دوژمندا گەڕان، هەر وەكو كە دەشێت ئەوان هێرشیان كرد بێتە سەر موسوڵمانان و موسوڵمانان بەرگریی لە خۆیان بكەن، بەم جۆرەیان دەوترێت (جهادُ الدَّفْع) واتە بەرگریی و دەرپەڕاندنی دوژمن.. هەروەها دەشێت جیهاد فەرزی عەین بێت و لەسەر یەك یەكی موموسڵمانانی ناوچەكە فەرز بووبێت. هەر وەكو كە دەشێت فەرزی كیفایە بێت، كە لەسەر گشتی موسوڵمانەكان فەرز دەبێت، بەڵام ئەگەر هەندێكیان جیهادیان كردو بەس بوون بۆ جیچبەجێكردنی ئەركەكە ئیتر فەرزێتی لەسەر ئەوانی تر دەكەوێت، دەنا، نا.. واتە ئەگەر نەیانكرد هەموویان گوناحبار دەبن.. لە بڕگەی دواتردا ئەمە بە تەفسیلتر باس كراوە.

   هەمیشە لەگەڵ باسی جیهاددا باسی جیابوونەوەی بەرەی موسوڵماندا، باسی ریزەكانیشیان دێت، كە موسوڵمانی سەرڕاست و دووڕوو و ورەروخاو دەناسێنێت.. خوای گەروە دەفەرموێ: (وَمَا أصَابَكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ فَبِإِذْنِ اللَّهِ وَلِيَعْلَمَ الْمُؤْمِنِينَ، وَلِيَعْلَمَ الَّذِينَ نَافَقُواْ، وَقِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا قَاتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُواْ، قَالُواْ لَوْ نَعْلَمُ قِتَالاً لاَّتَّبَعْنَاكُمْ، هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلإِيمَانِ، يَقُولُونَ بِأَفْوَاهِهِم مَّا لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ، وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا يَكْتُمُونَ؟ الَّذِينَ قَالُواْ لإِخْوَانِهِمْ وَقَعَدُواْ لَوْ أَطَاعُونَا مَا قُتِلُوا، قُلْ فَادْرَؤُوا عَنْ أَنفُسِكُمُ الْمَوْتَ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ، وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا، بَلْ أَحْيَاء عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ، فَرِحِينَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ، وَيَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُواْ بِهِم مِّنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ. يَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ وَفَضْلٍ، وَأَنَّ اللَّهَ لاَ يُضِيعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنِينَ. الَّذِينَ اسْتَجَابُواْ لِلَّهِ وَالرَّسُولِ مِن بَعْدِ مَا أصَابَهُمُ الْقَرْحُ، لِلَّذِينَ أَحْسَنُواْ مِنْهُمْ وَاتَّقَوْا أَجْرٌ عَظِيمٌ. الَّذِينَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُواْ لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ، فَزَادَهُمْ إِيمَانًا وَقَالُواْ حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ، فَانقَلَبُواْ بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ وَفَضْلٍ لَّمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ، وَاتَّبَعُواْ رِضْوَانَ اللَّهِ وَاللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَظِيمٍ. إِنَّمَا ذَلِكُمُ الشَّيْطَانُ يُخَوِّفُ أَوْلِيَاءهُ، فَلاَ تَخَافُوهُمْ وَخَافُونِ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ. وَلاَ يَحْزُنكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ، إِنَّهُمْ لَن يَضُرُّواْ اللَّهَ شَيْئًا، يُرِيدُ اللَّهُ أَلاَّ يَجْعَلَ لَهُمْ حَظًّا فِي الآخِرَةِ، وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ. إِنَّ الَّذِينَ اشْتَرَوُاْ الْكُفْرَ بِالإِيمَانِ لَن يَضُرُّواْ اللَّهَ شَيْئًا، وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ. وَلاَ يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ أَنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ خَيْرٌ لِّأَنفُسِهِمْ، إِنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدَادُواْ إِثْمًا، وَلَهُمُ عَذَابٌ مُّهِينٌ. مَّا كَانَ اللَّهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى مَا أَنتُمْ عَلَيْهِ حَتَّىَ يَمِيزَ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ) ال عمران 166-179  واتە: ئەوەی كە ئەو رۆژە (رۆژی ئوحود) تووشتان هات كە هەر دووبەرەی كوفرو ئیمان دەبەڕێكڕاچوون، (كە حەفتا كەستان لێكوژرا، بە قەدەر ژمارەی كوژراوی قوڕەیش لە غەزای بەدردا) هاوارتان لێهەستا دەتانووت: ئەوە چۆن قەوما (لە ئایەتی پیشووتردایە) بەڵام بزانن كە ئەمە بەپێی قەدەری خوای گەورەیە (كە زانین و وویست و هێزی كردنە) بۆ ئەوەی موسوڵمانان (كە دەبێ پەی بە رێسای ململانێ ببەن) ئەوانە بناسن كەدووڕووییان دەكرد.. خوای گەورە پێش رووداوەكەش دەیناسین، بەڵام بۆ فێركردنە، كە دەبێ موسوڵمان و دووڕوو لێك جودا بكرێنەوەو لە جیهاددا [12] وەكو یەك رەفتاریان پێنەكرێت.. كە بەم دووڕووانە ووترا: وەرن لە بەرەی ئێمەدا، لەپێناوی خوادا جیهاد بكەن، دژی دوژمنانمان بكەن (كە بە زاهیریی دوژمنی ئەوانیش تا نەهێڵین بێنە سەرمان) كەچی دەیانووت: ئەگەر شەڕمان بزانیایە حەتمەن لەگەڵتان دەهاتین!! بەڵام ئەوانە لەو ڕۆژەدا لە كوفرەوە نزكتربوون وەك لە ئیمان. هەر چەندە بە رواڵەت موسوڵمانن و دەبوو وەكو ئەركی دینداریی ئەوانیش بۆ جیهادەكە لێبڕانایەو بچونایە، بەڵام ئەوانە دووڕوون. سەرزارەكی لەگەڵ ئێوەن و لە ژێرەوەش لەگەڵ كوفرن.. حەز بە سەركەوتنی كافران دەكەن. بۆیە لەم رۆژی تەنگانەدا پشتتان چۆڵ دەكەن و دەڵێن بەخوا نازانین شەڕ بكەین! ئەمە لە كات و شوێنێكی عەرەبدایە كە هەموو كەسێك رم و شمشێرو تیروكەوانی هەبووە.. لە ناوچەی شەڕو شۆڕدا گەورە بووبوون[13]سەرنج بدە ئەو ئەنجامگیرییەی خوای گەورە لەو ساتەوەختە هەستیارەدا بۆ موسوڵمانانی دەخاتەڕوو: (هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلإِيمَانِ) ال عمران/167 ئەوانە لەو رۆژەدا لە كوفر نزیكتر بوون وەك لە ئیمان! لەم رۆژەدا كە خوزلانیان بەسەر موسوڵماناندا هێنا لە كافران نزیك دەبوونەوەو ئەوەندەی تر تین و فشاری دەرونییان لەسەر موسوڵمانانی بێنازو بێكەس دروست دەكرد. تا وورەیان بڕوخێنن و شەڕەكە بدۆڕێنن... پاشان بەأستەیەكی تری دەستپێكردنەوە (جملە استئنافیة) دەفەرموێ: (يَقُولُونَ بِأَفْوَاهِهِم مَّا لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ) ال عمران/167 ئەوەی بە قسە دەیڵـێن ئەوە نییە كە لە دڵیاندا حەشاریانداوە .. ئەوانە لە دڵ و دەروونیاندا قەناعەتیان بە كوفرو كافران و داهاتووی ئەوانەو سەرزارەكیش لەگەڵ ئێوەدان! بەڵام خوای گەورە ئاگای لە دڵ و دەروونیانەو ئاگاداری شاراوەكانیانە.. ئەم دووڕووانە بە (برا)كانی خۆیان دەووت ـ لە كاتێكدا خۆیان دانیشتوو (قاعدون) بوون ـ لەپشتی بەرەی جەنگەكەوە خەریكی واتەوات و ووەرە روخاندنی موسوڵانان بوون، هەڵویستە پڕ زەلیلی وسازشكارییەكەی خۆیان دەفەلسەفاند، كە گوایە (حیكمەتە) دەیانووت: ئەگەر بە قسەی ئێمەیان بكردایەو گوێیان لە ئێمە بگرتایە، نەدەكوژران!! خوای گەورەش بە بەڵگەی بنبڕ دەمیان دادەخات كە دەفەرموێ: دەی ئەگەر وایەو راستگۆن، مەرگی خۆتان لەخۆتان دوورخەنەوە! داخۆ دەتوانن؟!.

   ئینجا خوای گەورە بۆ سڕینەوەی ئاسەواری شەڕی واتەوات و قسەوقسەڵۆكی دووڕووەكان، بە جوانترین شێواز باسی رەزامەندی خۆی لە شەهیدەكان دەكات و وەسفیان دەكات. بە زیندووی هەمیشەییان دەناسێنێت كە دەفەرموێ: (وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا، بَلْ أَحْيَاء عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ، فَرِحِينَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ، وَيَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُواْ بِهِم مِّنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ. يَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ وَفَضْلٍ، وَأَنَّ اللَّهَ لاَ يُضِيعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنِينَ) ال عمران/169-171 : هەرگیز وا حساب نەكەن كە ئەوانەی لەپێناوی خوادا كوژران، مردوو بن. نا، ئەوانە زیندوون. لە لای خوای گەورەن، رزق و رۆزیی خۆیان مسۆگەرە. چونكە خوای گەورە پێیان دەبەخشیت، ئینجا دڵخۆش و كامەرانن، بەوە شادمانن كە خوای گەورە لە فەزڵ و رێزی خۆیەوە ئەوانەی پێبەخشیوون.. ئەوان لە لوتكەی ئاسوودەیی رۆحی و دەروونیی وجەستەییدان. بۆیە مژدە دەدەنە ئەو موسوڵمانانەی كە هاتوونەتە ریزیان، كە نە ترستان هەبێت و نە خەم. مژدەی زۆر جۆری نیعمەتەكانی خوایان پێدەدەن. مژدەی چاكەو لوتفی خوای میهرەبان. بێ خەمیان دەكەنەوە لەوە كە خوای گەورە بە هیچ شێوەیەك پاداشتی پیاوچاكان و خێرخوازان بە زایە نادات و لێی بزر نابێت.. ئەوانەی كە وەدەنگ بانگهێشتی خواو پێغەمبەرەكەیەوە صَلَّی اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ چوون، دوای ئەوەی كە كارەساتەكە قەوما بوو، برینی جەستەو كەلێنی ریزو دەلاقەی بەرەی رووبەڕووبونەوە بەرفراوان بووبوو.. ئا ئەم موجاهیدە خواناسە چاكە خێرخوازانە كە لەو كاتی شكستە دەروونی و سەربازییەدا هاتنە مەیدانی جیهادەكە، بە دینداریی سەرڕاستانە ئاڵاكەیان هەڵگرت، ئەمانە پاداشتی زۆر گەورە (أَجْرٌ عَظیمٌ) یان هەیە. ئەمانەی كە خەڵكی (مونافیقەكان) پێیان دەووتن وا خەڵكی (قوڕەیش) گەلەكۆمەكێیان لێتان كردووەو دەیانەوێ شاڵاوتان بۆ بهێنن، لە خەمی ئەوەدا بن، خۆ ترس عەیب نییە!! بەڵام ئەمان باوەڕیان زیادی دەكرد و ئیمانیان لە برەودا دەبوو. دەیانووت: خوامان بەسە. هەر خوا باشترین سەرپەرشتیارە، كە كاری خۆتی پێ بسپێریت. دواییش بە سەركەوتوویی ودەسكەوتێكی زۆرەوە گەڕانەوە ماڵ وحاڵی خۆیان. رەزامەندی خواشیان بەدەست هێنابوو، نیعمەتی زۆریان پێدارا (لەوانە قایمتركردنی باوەڕیان) و پاداشتی لای خوای خۆیان مسۆگەر كرد، دوای ئەمانەش فەزڵی خوای گەورە لوتفی زیاتری وەلدا كردن.. بۆیە زیاتر دەچوونە بوارەكانی بەدەستهێنانی رەزامەندی خوای گەورەوە، خوای گەورەش خاوەن فەزڵی مەزنە، ئەوە شەیتانە كە شوێنكەوتووەكانی خۆی تۆقاندووەو چۆكی پێداداون، ئێوە لێیان مەترسن. ئەگەر ئێوە راست دەكەن و موسوڵمانن، تەنها لە من بترسن.

   (وَلاَ يَحْزُنكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لَن يَضُرُّواْ اللَّهَ شَيْئًا يُرِيدُ اللَّهُ أَلاَّ يَجْعَلَ لَهُمْ حَظًّا فِي الآخِرَةِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ. إِنَّ الَّذِينَ اشْتَرَوُاْ الْكُفْرَ بِالإِيمَانِ لَن يَضُرُّواْ اللَّهَ شَيْئًا وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ. وَلاَ يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ أَنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ خَيْرٌ لِّأَنفُسِهِمْ إِنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدَادُواْ إِثْمًا وَلَهُمُ عَذَابٌ مُّهِينٌ) ال عمران/176-178 قسەو هەڵوێستی ئەو كەسانە خەم وخەفەتت نەداتێ كە بە هەڵەداوان بەرەو كوفر خۆ دەكوتن، ئەوانە خۆ هیچ زیانێك بە خوای گەورە ناگەێنن. خوای گەورە دەیەویت ئەوانە لە هەموو پشكێكی قیامەت مەحروومیان كات، سەرباری ئەوەش سزای زۆر بە ژان (عَژَابٌ عَڤِیمٌ) یان بە نسیب دەكات. ئەو كەسانەی كوفریان بە باوەڕ كڕیی و موسوڵمانێتیان دا بە كافربوون، زیان لە خۆیان كەوت. ئەوانە چ زیانێك بەخوا دەگەینن؟ هیچ.. سزای بە ژان چاوەڕوانیانە.. با ئەوانەی كوفریان هەڵبژاردو كافربوونیان كردە رێباز، زۆر باش بزانن كە ئەو تەمەنەی بۆمان دیاریكردون و ئەو لەزەت و خۆشیەی لە دنیادا پێمانداون، خێری تێدا بێت بۆیان و هەرواش  بەسەریاندا دەڕوات! نا ئەوە بوارەو بۆمان كردوونەتەوە، تا تاوانی زیاتری تێدا ئەنجام بدەن و كۆڵی گوناحیان قورسترو نامەی ئەعمالیان رەشتر بكەن! ئینجا دوایی سزای زەلیلانە دەچێژن.

   (مَّا كَانَ اللَّهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى مَا أَنتُمْ عَلَيْهِ حَتَّىَ يَمِيزَ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ) ال عمران/179 واتە: نەدەكرا خوای گەورە هەر وا موسوڵمانان لێگەڕێت لەو حاڵەتەیاندا بمێننەوە (كە موسوڵمانی دیندارو دووڕوو موسوڵمانی وورەروخاو) هەموو هەر بە سوارچاكی بەرەی جیهاد ببینرێن، بەڵكو هەر دەبوو لە مەیدانی جەنگدا تاقییان بكاتەوە، تا پاك وپیس لێك جوێ ببنەوە.

   ئەم واقیعەی ئەم ئایەتانە باسیان دەكەن لە هەموو زەمانێكدا دووبارە دەبنەوە، چونكە كەرەستەو پێكهاتەكانی لە هەموو نەوەیەكدا نەگۆڕن: پۆلی موسوڵمانان، كافرانی شەڕخواز، بزاوت و هەڵوێستی هەر لایەكیان.. بۆیە ئیمامی ئینوتەیمیە رحمەالله دەفەرموێ: (كاتێك تەتارانی دوژمن) وویستیان هێرش بهێننە سەر شام، ریزی خەڵكی لێك هەڵاوێرران، پۆلەكان جودابوونەوە.. ئیبنولقەییم لە چەندین شوێنی كتێبەكانییدا ئەمەی باسكردووە.. بۆیە پێویستە ئەم رێسا نەگۆڕە لەبەر چاو بگیرێت.. هەڵاوێردنی ئازاو ترسنۆك یان خواناس و دنیاوویست یان موسوڵمان و دووڕوو، زەرووییە. چونكە كەسانی دوژمنی ناوەكی دەناسرێن كە دووڕووەكانن (هُمُ الْعَدُوُّ فَاحْژَرْهُمْ ) المنافقون/4 واتە: ئەوانە (دووڕووەكان) دوژمنن. هۆشت لێیان ببێت. ووریا بن لێیان.. دەبێ موسوڵمانان ریزی خۆیان بپارێزن و بزانن كە زۆربوونی دووڕوو و بەزیوو و وورەڕوخاو مایەی لاوازیی ریزو شكستی بەرەی جەنگەكەیە. وەكو خوای گەورە ئەفەرموی (لَوْ خَرَجُواْ فِيكُم مَّا زَادُوكُمْ إِلاَّ خَبَالاً ولأَوْضَعُواْ خِلالَكُمْ يَبْغُونَكُمُ الْفِتْنَةَ وَفِيكُمْ سَمَّاعُونَ لَهُمْ) التوبە/47 ئەگەر لەگەڵتاندا بهاتنایە بۆ غەزا (دووڕووەكان كە دانیشتن و دەیانووت نازانین شەڕكردن چۆنە، دەنا دەهاتین!) دەبوونە مایەی تێكدانی ریزو ئاژاوەو فیتنەو پشێویی (چونكە نەشەڕیان دەكرد نەپلانیان دادەنا، نە هاندەریش دەبوون. بەپێچەوانەوە هەڵدەهاتن، رەخنەیان دەگرت.. بۆڵە بۆڵیان دەكرد.. خەڵكیان سارد دەكردەوە.. وورەی خەڵكیان دەڕوخاند) بۆیە باشتر كە نەهاتنە بەرەی جەنگەكە، تا لاوازی نەكەن و نەكەونە ئاژاوەنانەوەو قسەو قسەڵۆك. بە تایبەتی كە لە ناو ریزی ئێوەشدا گوێگریان هەیە! دەكەونە ژێركاریگەرییان.. بۆیان دەبن بە بڵندگۆو ئیزگەی بڵاوكاری ئیدیعایەكانیان .. خوای گەورە خۆی شارەزای ستەمكارانە.